Na via par ła paxe inte’l Caucaxo

de Mikhail Gorbachev – ultimo presidente de l’Union Sovietega

Par completeza reportemo anca on articolo, sempre piovegà so el Washington Post (prima dele dikiarasion USA), de el ultimo prexidente dela Union Sovietica Mikhail Gorbachev, so la vicenda dela Osetia del Sud e dela Georgia. Anca coesta xe na vixion de parte, de n’antra parte, ca juta el letor a farse na idea sempre svincolà da comenti.

Mosca – I epixodi de ła setimana scorsa in Sud Ossetia no i pol ke shocar e far małe a tuti. De xà mejara de persone łe xe morte, diexene de mejari i xe deventà rifugià de goera, e paexi e viłagi i xe in ruìna. Gninte pol giustifegar ła perdita de vita e distrusion. A xe n’avertimento par tuti.

Łe raixe de sta tragedia łe se cata in te ła decixion dei separatisti georgiani ke in te’l 1991 i ga abołìo l’autonomia del Sud Ossetia. A xe deventà na bonba a orołogeria par l’integrità teritoriałe georgiana. Ogni volta on leader georgian drio l’altro i ga proà a inpor el so vołer co ła forsa – sia in Sud Ossetia ke in Abkasia, dove ke ła custion de autonomia ła xe simiłe – e no i ga fato altro ke pexorar ła situasion. Nove bue łe ga agravà vecie ferite.

Ma insteso, saria sta posibiłe catar na sołusion połitega. Da tenpo ghe xera na serta calma in Sud Ossetia. Ła mision de paxe conposta da rusi, georgiani e osseti ła gavéa vudo suceso, e osseti e georgiani, ke i viveva tacà, i gaveva catà almanco dei punti in comune.

In tuti sti ani, ła Rusia ła ga sevità a riconoser l’integrità teritoriałe deła Georgia. Certo ke l’unica maniera de risolver el problema del Sud Ossetia xera in maniera pacifega. De sicuro, in te on mondo siviłixà, no ghe xe altra maniera.

Ma ła leadership georgiana ła ga spregià sto ultimo prinsipio.

Cuel ke xe suceso nte ła note del 7 Agosto xe al de fora del conprensibiłe. L’exercito georgian el ga atacà ła capitałe del Sud Ossetia, Tskhinvali co na fraca de misiłi co l’intension de devastar tuto. Ła Rusia ła gavea da risponder. Acuxarla de agresion verso “ła picoła, indifexa Georgia” xe ipocrita ma anca fa vedar na mancansa de omanità.

Inbastir su on ataco miłitare contro dei inocenti xe sta na decixion sconsiderà e deso łe conseguense tragike, par mejara de persone de diverse nasionałità, łe xe bełe ke ciare. I leader georgiani i podeva far ste robe soło co ła percesion de on suporto e incorajamento de na forsa tanto pì potente. Łe forse georgiane łe xera sta alenà da sentenari de istrutori mericani, e łe so armi sofistegà łe xe sta cronpà in pì paexi. Sto fato, cubià co ła promesa de esar menbri deła NATO, ghe ga da corajo ai leader georgiani a pensar ke i podese farla franca co on “blitzkrieg” [goera sgiantixo, ndt] in Sud Ossetia.

In altre parołe, el presidente georgian Mikheil Saaashvili se spetava on suporto indiscuso da l’Osidente, e l’Osidente ghe ga dà raxon par credarlo. Deso ke l’asalto miłitare Georgian el xe stà sofegà, sia el governo Georgian ke i so sostenitori i ga da riconsiderar ła so poxision.

Łe ostiłità łe ga da stuarse el prima posibiłe, e se ga da tor in presia dei pasi par jutar łe vitime – ła catastrofe omanitaria, pultropo, no ła ga risevù tanto interese nei media osidentałi sto week-end – e par ricostruir i paexi e viłagi devastà. A xe altretanto inportante tacar pensar a come risolvar el problema sotostante, ke xe fra i problemi pì duri e dificoltoxi ntel Caucaxo – na region ke ga da vegner tratà co gran cura.

Co ke i problemi del Sud Ossetia e Abkasia i se ga inpisà, mi gavéa proposto ke i fose risolti tramite na federasion ke ła dase gran autonomia ałe do repioveghe. Sta idea ła xe stà bocià, in particołare dai georgiani. Łe poxision łe xe canbià, ma dopo ła setimana pasà, sarà gran fadiga catar n’acordo su sta baxe.

Veci reclami i xe on gran péxo. Ła guarixon xe on proceso longo ke ciama pasiensa e diałogo, co ła precondision indispensabiłe de no doparar ła forsa. Ghe ga vosùo deceni par finir scontri simiłi in Europa e altrove, e altre custion de longa data łe xe ncora drio broar. Inaxonta ała pasiensa, sta situasion ła ciama sagesa.

Łe picołe nasion del Caucaxo i ga na storia de vivar insieme. Xe sta dimostrà ke na paxe ła xe posibiłe, ke ła tołeransa e cooperasion łe pol crear condision par na vita normałe e sviłupo. No ghe xe gninte de pì inportante.

I leader połitici de sta region i ga da capirlo. Invese de far vedar i muscołi miłitari, i dovaria darse da far par far su łe fondamenta de na paxe duratura.

In sti ultimi xorni, dei paexi osidentałi i ga tolto na poxision, in particołare nte’l Security Council dełe Nasion Unìe, ke łe xe stà tutaltro ke biłancià. Come rixultà, el Security Council no xe sta bon de agir in maniera eficente dal scominsio de sto conflito. Dikiarando el Caucaxo, na region miejara de milia dal continente merican, na sfera del so “interese nasional,” i Stati Unìi i ga fato on grave erore. Certo, ła paxe in te’l Caucaxo xe ntei interesi de tuti. Ma xe naturałe considerar ke ła Rusia ła xe radicà lì da na geografia comune e secołi de storia. Ła Rusia no ła xe drio spesegar par na espansion teritoriałe, ma ła ga interesi legitimi in sta region.

L’obietivo de longo termine deła comunità internasionałe podaria esar de crear dei sistemi sub-regionałi de sicuresa e cooperasion i renda ła posibiłità de sti tipi de crixi, inposibiłì. Far su sto tipo de sistema xe fadiga e pol esar costruio soło co ła cooperasion dei paexi de sta region. Le nasioni al de fora de sta region forse łe podaria dar na man – ma soło se i tołe na poxision ogetiva e leale. Na lesion de avenimenti recenti xe ke i xughi geopołitici i xe pericołoxi dapartuto, e no soło nte’l Caucaxo.

Mikhail Gorbachev – ultimo presidente de l’Union Sovietega

Piovegà sul Washington Post, Marti 12 de Agosto 2008 – tradoto da PNV