PLEBISCITO.EU | PNV. Press News Veneto

Inte’l 1645 Venesia ła xera ‘ncora drio łotàr contro i turchi, sercando de defèndar pì che ła podeva i ultimi tochi de teritorio de queło che’l jera stà el so inpero sol mar. 

Se da na parte scumisiava de novo ła goera, pa colpa soratuto de ła disgrasià asión de piraterìa de i Cavałieri di Malta, da st’altra ła Europa ła mostrava de novo de no interesarse e de èsar on mucio poco disponibiłe pa inpegnarse inte na goera contro i Otomani. 

A Venesia par intanto l’aria ła tacava scaldarse. Xera drio pareciarse tuto pa ła nova goera e serviva ła man de tuta ła popołasión.

I turchi so chel periodo i xera rivà a Candia (Creta), ma łe nave cristiane pa dó volte łe gheva dovésto far de manco de sbarcàr inte ła ixoła. A łe cative condisión de tenpo se gheva xontà anca ła opoxisión de i òmani: łe 5 nave pontifìsie difati, comandà da Niccolò Ludovisi, vista ła situasión łe gheva pensà de tornar indrìo e de łasàr pèrdare ła inprexa. 

Venesia pa na volta ncora ła gheva da contar soło che so ła só fòrsa.

Cusìta squaxi ogni dì partiva da ła łaguna veneta łe nave co i carichi inportanti de rifornimenti e munisión dirète verso Candia; ma el governo ducałe el gheva da far atensión anca a altri problemi: vegnendo vanti difati i turchi no i vołeva mia far de manco de Corfù e de ła Dalmasia, indove xera xà sta mandà dei rinforsi da i Venesiani.

Tuto xera ramai pronto par el scontro, mancava parò a ła flòta veneta on òmo che faxése da guida, on comandante co carisma e da łe capasità grandi, sia come òmo sia cofà capo miłitàr.

A difarensa de i àni indrìo dèso insoma mancava l’omo justo pa far fronte a sta situasión difìsiłe. El Senato el gà dovésto darghe sto conpito on mucio inportante al Doxe Francesco Erizzo, che’l gheva 80 àni. Sto chive, anca se co qualche aciàco e on mucio vanti coi àni, el se gà méso a dispoxisión co on scàto de orgojo e de amor pa ła so Patria veneta.

A xe stà però ła so ultima asión jeneroxa pal so Stato: el 3 de xenaro del 1646 difati el xe morto.

Venesia ła se catava de novo donca sensa na guida bona e esperta propio so ón dei momenti pì difìsiłi.

El Doxe novo, Francesco Molin, che’l stava małe pa problemi de gota, el gà fato on apèło disperà a tuti i Stati, da ła Inghiltera a ła Danemarca, da ła Svesia a ła Frànsa fin rivar a ła Połonia e parfìn a ła distante Persia che, anca se slàmega, ła xera istéso minacià dai turchi che vegneva vanti.

No ga reposto nisuni. Ła Serenìsima ła gaveva da organexarse da so posta e prima posìbiłe.

Pa prima roba se gaveva pa forsa da frenar i turchi che i vegneva vanti inte ła ixoła. Łì fra l’altro se gaveva anca da sistemar e far pì forti st’altri punti fortificài indove organexàr dopo i òmani pa sercàr de paràr via i turchi da Canea (Creta).

Calcosa parò no xe ndà come che gaveva da ndar.

Girolamo Morosini, comandante de ła flota mandà in socorso a queła che ghe xera xà a Candia, el gà fato de tuto pa pareciàr i òmani fin che Tommaso Morosini, co łe só nave, el fermava ła via de i rifornimenti de i turchi drìo el stréto de i Dardanełi. 

Ma sto sbaramento el xe durà poco e el xe stà pasà via dai nemighi in poco tenpo; i turchi i xe rivà cusìta a l’arsipèłago de ła Canea ndando rento inte’l porto.

Ła Serenìsima intanto ła gaveva mandà al Proveditór Jenerałe Andrea Corner on exèrsito de 2.000 òmani, insieme a nave, tècnisi miłitari e refornimenti.

Pareva squaxi che tuti, fora che Venesia, no i capìse che ła sorte de chel’area ła dependeva invése propio da quanto svelta che podeva rivar sta man, purtropo rivà màsa tardi.

Dopo èsar ndà rento a l’arsipèłago el 24 de jugno, i turchi i se ciapa man man anca ła ixoła fortésa de S. Teodoro, ma qua ghe xera na sorprexa che łi spetava.

El comandante Venesiàn del forte difati, Biagio Zulian, co i só óltimi òmani – i xera sol che 75 – no’l ghe pensava propio de arèndarse al nemigo sensa aver fato la só parte. 

Ma na volta capìo che no’l podeva rexìstar màsa a on nemìgo on mucio pì grando come nùmaro de òmani e pì forte cofà potensa de łe arme, Biagio Zulian el gà ciapà ła só estrema decixión.

El xe ndà bàso de corsa inte i soterànei del forte indove che i tegneva łe munisión. Drio de łu i ło conpagnava anca so mojere e i so fioi. A chel ponto el gà dà fogo a na mìcia e in poco tenpo el forte el xe deventà na misidiałe e jigantesca bonba.

Ła esploxión on mucio granda ła gà ciapà rento e portà via ła vita no soło che de Biagio Zulian e de i só òmani, ma anca queła de i tanti turchi che xera ndà rento inte’l forte che par łori xe deventà na trapoła mortałe.