Domenico Caterin Corner

Col scumìsio del 1669 tacava on nóvo àno indove sarìa finalmente finìo dal tuto el asedio a Candia e donca insieme el destìn de tuta ła cołonia, che ła xera Venesiana da venti àni; xera drio visinàrse ła rexa dei conti.

Xera drio pa finìr difati na goera che no ła gheva mai vudo bataje grande, ma ła xera fata de scontri, sfide, łote navałi e ultimatum co in mexo momenti łonghi de fermo e de siłensio, in maniera da łasàr a łe dó parte de organexarse de novo.

E i turchi, dopo che i gaveva dovésto ripiegar, i xera aponto drio riorganexarse sol periodo del cao de l’àno. Acmet el gaveva fato métar sù na rete tuta incaxinà di trinsèe faxendo in maniera che i so òmani i podése móvarse co łibartà de asión màsima in condisión de sicurésa on mucio granda, grasie anca ai tanti canóni mési in jiro drio tuta sta rete de difexa.

Sensa nisun rexultado i Venesiani intanto i bonbardava łe postasión de i nemighi.

I òmani colpìi i vegneva in prèsa canbià da altri, ai canóni che vegnevà ciapà se ghin xontava altri de novi. Ghe xera da tegnerghe testa a l’exèrsito de i turchi da na parte ma anca se gaveva da ndar vanti a rinforsàr e sistemàr chełe parte de łe mura che łe vegneva bàso sóto i colpi dei nemighi che mai no i finiva.

Par i nostri, asedià, xera senpre pì dura procurar rinforsi e rifornimenti. E xera on mucio difìsiłe anca catàr òmani freschi da métar al posto de i tanti morti fati chel’àno. Soło che inte’l 1668 Venesia ła gaveva perdésto difati a Candia 5.340 soldài e 586 ofisiałi, pì 2.400 fra guastadori e remiganti.

Ma no ła xera ‘ncora finìa. Col nóvo àno difati a sta xente se ghe ne gaveva da xontare on mucio de altri, anca de inportanti e de prestijo.

Riva el 1669 e l’obietivo de i turchi no’l canbia. Ona de łe robe che i vołe far xera butar bàso el forte de S.Andrea, ła ponta de diamante de łe fortificasión Candiote.

Soi primi mexi de chel’àno gaveva ciapà el comando cofà Proveditór Jeneral Domenico Caterin Corner, n’altra figura da lejenda de cheła goera asurda.

Miłisiàn on mucio in ganba e òmo co na capasità de organixasión rara, el Corner el se gà ciapà łu stéso e fin in fondo el conpito de starghe sora de łe operasión de difexa del forte.

Mai straco e senpre sol posto, el proveditór Venesiàn el stava drio e el dava del suo par ogni operasión rento del forte co na enerjìa e on inpegno incredibiłi.

El méteva i òmani a defèndar, el stava drio a łe munisión e łe arme mése so łe mura, dàndoghe a tuti corajo e speransa. Sta roba almanco fin a ła jornada fatałe.

Xera el 13 de majo e Caterin Corner el xera rento de óna de łe tante gałerìe del forte, conpagnà da altri ofisiałi coi quałi el xera drio inbastìr sù dełe òpare de difexa.

Tuto xe sucedésto so n’àtimo, de bòto.

Na bonba de i nemighi ła gà ciapà in pieno proprio che ła parte del forte spacando tuto, robe e persone. Fra ste qua ghe xera anca el Corner che al scumìsio el pareva sol che ferìo so on fianco, na ferìa che ła deventarà però mortałe.

El more difati fra i bràsi de chi che xera rivà łà poco dopo. Prima de morìr el gà vudo el tenpo de racomandàr al serjente jenerałe Varisano Grimaldi de defèndar el forte a oltransa. Quełe łe xe stà łe so ùltime parołe e ła so vołontà estrema.

A Venesia, co xe rivà sta notìsia trista, el Senato el gà da órdene de métar in pie funerałi pùblisi on mucio grandi; a ła so memoria quatro àni dopo só fradeło Girolamo, decorà cavałiere dopo ła fine eroica del fradeło, el gà fato métar sù inte ła céxa del Santo de Padova on monumento de comemorasión a ła memoria del vałoroxo Caterin.

Ma Venesia ła xera ramai straca anca de piànxare e de ricordàr i só eroi e queło del Corner el sarìa stà el ùltimo glorioxo e eròico exempio de fedeltà a ła Patria.

So chei ùltimi dó àni xera rivà in ritardo na man da parte anca de altre nasión europee, ma ła Serenìsima ła xera queła che pì de tute ła se faxeva carico de łe spexe pì grande de l’asèdio, sia cofà òmani che cofà schei. Inportante e no a caxo xe stà ła rimostransa de l’anbasiadór venesiàn Antonio Grimani verso el pontèfise Clemente IX co dati in man. Soło che inte’l 1668 Venesia ła gheva méso a dispoxisión 8.700 soldài, 2.000 guastadori, 1.000 marinèri, 221 bonbardieri e 60 operài de raquante quałìfiche.

Da xontarghe anca el fato che ła majoransa de i ajuti de magnar pa sostegner el exèrsito e i asedià de Candia i portava el stèma de S.Marco: gran, farine oltre a tuto el materiałe pa far goera, 41 canoni, pólvare da sparo pa 2.879.000 łibre, 790.000 łibre de pionbo e a ste qua se gheva da xontàr fero, łegno, stòfe, ordigni vari e tuto vegneva mandà via mar doprando 79 vasièłi e 77 inbarcasión pa on costo in tuto de squaxi 4.000.000 e mèxo de ducài inte on àno soło!

Anca łe spexe on mucio grande sostegnù da ła Repùblica Veneta łe obligava a finìr so na maniera o st’altra sta goera e l’asedio.