Marcantonio Bragadin

Inte’l 1569 Marcantonio Bragadin el gaveva cipà el comando de el Regno de Cipro e el se jera insedià a Famagosta savendo ben che el gavarìa vudo da bàtarse squaxi de sicuro co i turchi, ris-ciando anca ła vida.

“Ve dimandemo Cipro e ne ła dové dàr pa amor o pa fòrsa…”: co ste parołe el anbasadór turco de ła Sublime Porta el gaveva minacià el Gran Consejo de ła Serenìsima Repubblica de Venesia.

Sto discorso el gavarìa segnà el destìn de Marcantonio Bragadin, che pa diexe mexi a comando de on s-ciapo de fedełìsimi el xe riusìi tegner testa a ła potensa dei otomàni.

Inte ła seconda metà del ‘500 Venesia ła xera a ła so espansión pì granda inte’l Mediteraneo oriental, mantegnendo łibartà, prosperità e paxe fin squaxi łe coste del medio oriente.

Ma Selim II, ciamà el “inbriagón”, el vołeva a tuti i costi tornàr in goera e pa primo ciaparse Cipro, pa asicurarse stratejicamente el controło anca de łe xone de ła Morea, de ła Siria, de l’Axia minor e de l’Ejìto.

Na flòta forte de turchi ła xera stà portà donca a Negroponte pa tajarghe ła strada a i rifornimenti de i veneti. Venesia ła ghe gà ordenà a Cipro de rexìstare e ła gà comandà na łeva straordinaria de miłisie inte i só domìni de ła teraferma.

Na flota de 80.000 òmani armà al comando de Mustafà Pascià i xe sbarcà a Cipro e, in manco tenpo de dó mexi, sensa gran fadiga i xe rusìi a ciapar ła capital Nicosia; jera el 7 de setenbre del 1570. Tuti quei che xe riusìi a no morìr i xe stà fati fora o ridoti cofà s-ciavi.

I turchi i gà copà 20.000 inosenti! Restava sol che Famagosta, comandà dal Bragadin, co 7.000 veneti e 500 canoni, fortifegà co muràsi łonghi 4 kiłometri e łarghi fin a 30 metri, co on fòso par davanti e sovrastà da na diexina de forti grandi ciamài “cavałieri”.

I Turchi pa scomisiar i ghe manda a Bragadin, de nobiłe e vecia caxada venesiana, ła testa tajada del governadór de Nicosia Niccolò Dandolo drento de na sésta, ma co sdegno łu el se ne frega de łe intimidasión e el se mete a pareciar na rexistensa on mucio forte.

Cusita el 22 de setenbre del 1570 i otomàni i gà sircondà ła sità co 150 nave e adiritura 200.000 òmani, dopo che Candia ła xera pena finìa anca queła inte łe só man.

Intorno so łe cołine i turchi i gà metésto 1.500 canoni e òbici on mucio grandi. I veneti i gà sercà de salvar i monumenti e łe céxe e ła popołasión, on mucio spaxemà, ła gà provà a salvarse rento de ła fortésa.

El 19 de majo del 1571 xe scumisià el inferno de ła artijerìa turca, rivà a sparar 170.000 (!) canonàe sensa mai fermarse pa 1.798 ore, ma sensa mai piegar ła eroica rexistenza de i veneti guidài dal Bragadin.

Pa finìr el nemigo el se gà méso a scavar metendo mine co quantità on mucio grande de esploxivo e faxendo saltar tochi intieri de i grandi muràsi soto i pie de i nostri conbatenti, che i xe ndà vanti a tegner senpre bota a i atachi de sti barbari. L’8 de lujo xe partìo n’altro ataco on mucio potente verso el forte “Rivelino”, ma l’eroe Roberto Malvezzi co 300 Veneti el se gà fato saltar par aria co tuta ła santa barbara, portàndose via anca 6.000 nemìsi turchi .

Fin a sto momento ghe xera xe stà 5.300 morti fra i venesiani contro 80.000 fra i turchi. In mexo a sti qua ghe xera anca el primo fioło de Mustafà Pascià. Ma el 4 de agosto del 1571 a Famagosta no ghe restava che 700 soldài Veneti e munisión par soło che on dì de fogo.

El ufisial ribełe Baglioni ałora, insieme a ła majoransa de i ofisiałi, el ga dimandà e el xe riusìo a far in maniera che ła sità ła se arendése, anca se el governadór Bragadin no’l xera par ninte d’acordo co sta decixión.

In cambio de ła rexa, i turchi inbrojando i gà prometésto el salvacondoto pa łasàr ła sità co salva ła vida. Ma prima de partìr el Pascià co gran cortexia el gà dimandà de védar sti eroi che i gà conbatesto co on vałór cusìta grando.

Ła xera na finta, viłe e meschina. De bota xe stà copà el Baglioni e el comandante turco el ghe gà tajà ła recia de drita al Bragadin, dàndoghe órdene a i sui de fare altretanto co st’altra e co’l naxo. 350 teste de soldài veneti łe xe stà tajà e st’altri soldài, che i xera drio spetàr inte łe nave, i xe stà deportà cofà s-ciavi a Costantinopoli.

Marcantonio Bragadin el xe stà colpìo, ofendésto e, dopo 13 dì de continue e de terìbiłi torture, cargà de pexo e portà in volta pa tuta ła sità de Famagosta; xera el 17 de agosto.

Par finìr el xe stà łigà so ła cołona indove xera stà butà bàso el Leon de San Marco e łì el vien scortegà vivo. El boja el gà scomisià dal coło ndando xó pian pian fin ai pie, inte on toco soło, sìgandoghe a l’eroe veneto de fàrse musulman se’l vołeva restar vivo.

Marcantonio Bragadin, sóto de sto terìbiłe martirio, no’l se gà mai łamentà e mejara de soldà nemighi i xe restà inpresionà e i vardava in siłensio el só suplìsio, colpìi da tanta fierésa e dignità veneta .

El nostro Eroe el dixarà sol che “Son contento de morir indove xe morti on mucio de bravi soldài”.

Ła pełe de Marcantonio Bragadin ła vien inbalsamada e portà cofà on trofeo a Istanbul. Ła vegnarà robà da on s-ciavo e portà a Venesia indove ła ripoxa inte on monumento a ła dreta de ła entrada de ła Baxìłica de San Giovanni e Paolo, cusìta che tuti podemo ‘ncora ‘ndar a riverìr ła memoria de sto Omo grando e de i só soldà, tuti veri Eroi Veneti .